زمانی که یک سیستم آبیاری توسط فرد روشن و یا خاموش گردد، سیستم آبیاری را سیستم آبیاری دستی می نامیم و زمانی که یک سیستم آبیاری اعم از قطره ای و یا بارانی توسط دستگاهی که به وسیله اتصالاتی به شیر ورودی آبیاری وصل می شود و در ساعتها و یا روزهای مشخصی، مطابق برنامه ریزی قبلی و به طور اتوماتیک، روشن و یا خاموش گردد را سیستم آبیاری اتوماتیک می نامند. در واقع یک مجموعه خودکار آبیاری، وظیفه آبرسانی به گیاهان را به جای انسان به عهده می گیرد و طوری برنامه ریزی میشود که مقدار آب مورد نیاز محصول را در طول مدت مورد نظرتامین نماید . مغز اصلی این سیستم کنترلر یا تایمر آبیاری اتوماتیک می باشد.
آبیاری اتوماتیک چیست؟
تاریخچه آبیاری اتوماتیک
نوآوری در آبیاری از زمان های خیلی دور آغاز گردیده، یکی از روش های ابتدایی در زمینه آبیاری اتوماتیک، دفن کردن کوزه های سفالی در مناطق کشت بوده است که با این روش آب به آهستگی در محیط ریشه پخش می شود. تاریخچه آبیاری قطره ای از سال 1866آغاز می شود.
روش اولیه که توسط محققان بررسی و اجرایی شد ساخت لوله های سفالی جهت آبیاری و همچنین زهکشی بود. در سال 1920 محققان آلمانی شروع به استفاده از لوله های سوراخدار برای آبیاری گیاهان کردند. پس از جنگ جهانی دوم، توسعه آبیاری در سراسر جهان وارد دوره سریع رشد خود شد. تا حدودی به دلیل افزایش امید به زندگی ناشی از کشف دارو های جدید جمعیت جهان رو به افزایش بود. پیشرفت فناوری کشاورزی و دسترسی به منابع برق و به دنبال آن اختراع سیستم های پمپاژ قوی، سیستم های آبیاری بارانی، سنتر پیوت، آبیاری قطره ای و…در چند دهه کوتاه تحولی شگرف را در آبیاری رقم زده است. در این زمان یک مخترع استرالیایی به نام هنیس دیل شروع به استفاده از لوله های پلاستیکی به شکل خاصی جهت توزیع آب برای گیاه کرد. در سال 1959 اسمیچا بلس و کیبوتز هاتزریم اولین نوع قطره چکان آبیاری قطره ای روی سطحی را تولید کردند که تبدیل به یک اختراع جهانی گردید، که جایگزین آبیاری سطحی شد. اوایل دهه 1960 بلاس اولین قطره چکان پلاستیکی کاربردی را تولید و ثبت کرد.
با توجه به رشد علم و تکنولوژی در زمینه روش های جدید آبیاری، بحث راحتی و آسودگی در آبیاری گیاهان، کاهش هزینه ها، بالا بردن راندمان بهره گیری از محیطی زیباتر و سالم تر در محل زندگی و محل کار از مسائل مهمی است که آبیاری اتوماتیک آن را تامین میکند.
سیستم آبیاری اتوماتیک باعث آبیاری منظم گیاه، رشد یکنواخت، صرفه جویی در مصرف آب، کاهش مصرف آب و صرفه جویی در هزینه ها در بلند مدت می شود.
کاربرد آبیاری اتوماتیک
با گسترش شهرنشینی و پیش رفت سریع صنعت و در نتیجه افزایش آلودگی هوا در چند سال اخیر، مردم جامعه نیازمند فضای مطبوع و آرامش بخش در منزل خود می باشند. در سال های گذشته منازل مسکونی دارای فضای سبز بزرگتری نسبت به امروزه بوده اند، ولیکن امروزه با توسعه آپارتمان نشینی و کمبود فضا ، سرانه فضای سبز به ازای هر فرد بسیار کمتر از گذشته شده است. از همین رو می بایست فضای سبز را در داخل محوطه خانه ها، تراس ها ، روف گاردن (بام سبز) و دیوار سبز (گرین وال) را خود ایجاد کنیم تا همچنان از فضای مطبوع و آرامش بخش در محل سکونت خود بهره ببریم. گیاهان و فضای سبز باعث می شوند که یک فضای مطبوع، هوایی پاک و سالم، نشاط و … ایجاد شود.
همه نکات فوق قابل اجرا می باشد ولی مشکل از جایی پدید می آید که با افزایش مشغله ها ، گرفتاری های روزمره و مخصوصا مسافرت، زمان آبیاری گیاهان فراموش می شوند و یا اینکه دسترسی به گیاهان سخت بوده و یا تعداد و حجم آنها آنقدر زیاد است که وقت زیادی از شما میگیرد و این اوامر به مرور باعث خشکیدگی و از بین رفتن گیاه به خصوص گیاهان حساس آپارتمانی می شوند. این مشکل تنها یک راه حل دارد و آن این است که سیستم آبیاری به صورت خودکار خاموش و روشن شود که اصطلاحا به آن آبیاری اتوماتیک می گویند. شما با داشتن یک سیستم آبیاری اتوماتیک به خود و دیگران از طریق حفظ منابع آبی، کاهش هزینه ها، بالا بردن راندمان و بهره گیری از محیطی زیباتر و سالم تر در محل زندگی و محل کار کمک میکنید.
مزایای آبیاری اتوماتیک
- صرفه جویی در مصرف آب( قطع و وصل آب سر موقع و با توجه به نیاز گیاه )
- کاهش هزینه ها ( عدم نیاز به کارگر و نظارت مدام برای آبیاری گیاهان)
- افزایش رشد گیاه ( آبیاری منظم و دقیق باعث شادابی و رشد بهتر گیاه می شود )
در این روش آب و مواد مغذی را مستقیما به مقدار مناسب و در زمان مناسب به ناحیه ریشه گیاه می رساند ، بنابراین هر گیاه برای رشد بهینه دقیقا همان چیزی را که نیاز دارد دریافت می کند. با استفاده از یک سیستم آبیاری اتوماتیک هم از تنش آبی در اثر کم یا دیر آب دادن جلوگیری می شود و هم از حجم آب زیاد یا دفعات آب دادن زیاد که باعث خفگی ریشه گیاه یا پوسیدن آن می شود اجتناب می کنیم. همچنین تنظیم زمان ثابت و منظم برای آب دادن به گیاه هم در رشد بهتر و هم در کیفیت این رشد بسیار تأثیرگذار است. واضح است که ایجاد این نظم توسط یک سیستم آبیاری اتوماتیک و خودکار بسیار کاراتر از انجام آن توسط نیروی انسانی است. - عدم نیاز به حضور کاربر و رفع نگرانی از آبیاری گلدان ها در هنگام مسافرت ( انجام آبیاری طبق برنامه ریزی انجام شده، حتی زمانی که شما در منزل نباشید)
در گذشته برای حل این مشکل از دوستان، اقوام و یا همسایگان در خواست می کردیم که در نبود ما گلدان های مارا آبیاری کنند و یا از روش هایی مثل نخ و تشت آب و … استفاده میکردیم . با نصب یک پک آبیاری اتوماتیک هم خودمان و هم نزدیکانمان را از دردسر رها کنیم. - استفاده بسیار سهل و آسان از یک سیستم آبیاری اتوماتیک
- امکان استفاده در محیط های کوچک مانند تراس و فضای داخل محوطه مسکونی با تنها یک شیر آب
- کاهش رشد علف های هرز و تسهیل مدیریت گیاهان به دلیل مرطوب شدن موضعی
- امکان آبیاری مکان هایی که دسترسی به آنها سخت است ( مثل فلاور باکس های در ارتفاع یا فلاور باکس های نما)
- حل مشکل آبیاری باغ و ویلاها
معمولا ویلاها و باغی هایی که برای زمان استراحت و تعطیلات و ارامش در نظر داریم یا خارج از شهر هستند که دسترسی مدام به آنها دشوار است و یا انقدر فضای سبز و درختان میوه در آن قرار دارد که رسیدگی به آنها زمان زیادی میطلبد بنابراین آبیاری اتوماتیک میتواند راه حل مناسبی برای این قبیل فضاهای سبز باشد - امکان استفاده از تایمر های باتری خور در صورت نبود برق بجای شیرهای اتوماتیک برقی
معایب آبیاری اتوماتیک
- در صورتی آب آبیاری از کیفیت مناسبی از نظر شوری و دیگر پارامترهای کیفی برخوردار نباشد ممکن است آبیاری قطره ای به مرور باعث شوری و بی کیفیت خاک شود که این موضوع با چند وقت یکبار آبیاری سنگین یا به اصلاح غرق آب کردن حل خواهد شد.
- یکی از عیوب ابیای اتوماتیک به صورت قطره ای می تواند گرفتگی قطره چکان ها به مرور زمان باشد که میتوان با استفاده از فیلترهای آبیاری و بالا بردن کیفیت آب آبیاری و همچنین استفاده از قطره چکان هایی با کیفیت بهتر که دارای سیستم خود شوینده هستند استفاده کرد تا این عیب را پوشش دهد.
- از عیوب دیگر که بتوان برای آبیاری اتوماتیک در نظر گرفت شاید هزینه اولیه برای اجرای باشد که با توجه به کاهش هزینه های نگهداری و خدماتی فضای سبز و … در طول زمان این هزینه نوعی سرمایه گذاری محسوب میشود و در مجموع به نفع ما می باشد.
لوازم مورد نیاز برای آبیاری اتوماتیک
- منبع آب : در درجه اول شما به یک منبع آب دارید که بسته به مساحت و مقدار آب مورد نیازتان می توانید از منبع های آب با حجم های مختلف و یا شیر آب شهری استفاده کنید.
- پمپ : در صورت اینکه برای آبیاری فشار آب شهری کافی نباشد و ما از منبع آب برای آبیاری استفاده کنیم نیاز به یک پمپ داریم که با مطالعه مقاله پمپ ها درباره آنها بیشتر بدانید
- لوله آبرسان : شیلنگ برای انتقال آب برای رساندن آب از منبع به ریشه گیاهان نیازمند لوله هایی هستیم تا این کار را انجام دهند، در این میان انتخاب بهترین جنس برای این لوله ها مهم است، زیرا باید لوله ای خریداری شود که در برابر سرمای زمستان و گرمای تابستان دوام بیاورد و در برابر انواع فشار های خاکی و سنگی نیز استحکام داشته باشد که در این میان لوله های پلی اتیلن از همه مناسب تر می باشند.
- قطره چکان یا آبپاش : قطره چکان ها خروجی هایی هستند که آب را به صورت قطره ایی در اختیار گیاه میگذارند و مناسب گیاهان بوته ایی و درختان و درختچه ها و … و آبپاش ها آب را پودر کرده و به اصطلاح به صورت بارانی فضای مورد نظر را آبیاری می کنند که بیشتر برای فضاهای سبز مثل چمن مورد استفاده قرار میگیرند. میتوانید با مطالعه مقاله آبیاری قطره ای و انواع قطره چکان ها بیشتر با آنها آشنا شوید.
- فیلتر: از وسایل دیگر هر نوع سیستم آبیاری می توان به فیلتر آبیاری اشاره کرد این فیلترها در مواردی استفاده می شود که کیفیت آب خوب نباشد و امکان گرفتگی در قطره چکان های آبیاری وجود داشته باشد.
- اتصالات آبیاری :از دیگر لوازم مورد نیاز آبیاری می تواند به انواع بست، اتصالات لوله ها مثل سه راهی ها زانو کمربند و شیرها اشاره کرد که هر کدام با توجه به مسیر لوله آبیاری و موارد مورد نیاز و همچنین قطرهای لوله ها و دیگر اتصالات استفاده شده خریداری می شوند. دسته بندی اتصالات آبیاری در محصولات برای لینک موجود است
- تایمر و شیر برقی : یکی از مهم ترین لوازم مورد نیاز برای آبیاری اتوماتیک مختلف استفاده می شود تایمر می باشد که به وسیله آن است که سیستم به صورت اتوماتیک کار می کند. دسته لوازم اتوماسیون آبیاری شامل شیر برقی ها و تایمرها موجود است.
تایمر آبیاری چیست؟
همانطور که از اسم تایمر آبیاری مشخص است، این وسیله برای آبیاری گیاهان به صورت خودکار مورد استفاده قرار می گیرد. هنگامی که به علت مشغله کاری فراموش می کنیم که گیاه خود را آبیاری نمائیم و یا به مسافرت می رویم بدون آن که تدبیری برای آبیاری گیاهان خود داشته باشیم می توان از تایمرهای آبیاری استفاده نمود. همچنین این تایمرها به علت این که میزان مشخصی از زمان فعال هستند و در نتیجه مقدار مشخصی آب در اختیار گیاه قرار می دهند، باعث رشد منظم و یکدست گیاه شده و همچنین از وارد شدن تنش آبی به گیاه جلوگیری میکند. به طور کلی تایمرها برای آبیاری اتوماتیک گلدان، باغچه، روف گاردن، گرین وال، باغ، تراس سبز و… مورد استفاده قرار می گیرند و برحسب شرایط می بایست یکی از انواع تایمرها را در محل نصب نمود. تایمرهای آبیاری را می توان از چند دیدگاه تقسیم بندی نمود که در مطلب مرتبط با معرفی و انتخاب انواع تایمر آبیاری و انتخاب تایمر مناسب در مورد آن بیشتر توضیح داده ایم.
اجرای سیستم آبیاری اتوماتیک
طراحی و اجرای سیستم های آبیاری اتوماتیک توسط افراد غیر متخصص مشکلات عدیده ای را ممکن است در بر داشته بردارد که سرانجام به شکست سیستم منتهی می شود و این از جمله مواردی است که در هر طرح آبیاری اتوماتیک هرچند کوچک باید مراعات گردد.
استفاده از مواد لوله و اتصالات با کیفیت یکی از مواردی است که باید رعایت شد عدم توجه به این موضوع مشکلاتی مانند ترک خوردگی و ایجاد شکاف در لوله که به دلیل عدم مقاومت لوله ها در برابر تنش های وارد در محل اتفاق می افتد را ناشی می شود که به دلیل ساخت لوله با مواد نامرغوب می تواند باشد.
عدم طراحی اصولی و صحیح با توجه به پارامترهای مهم در امر طراحی سیستم آبیاری اتوماتیک می تواند منجر به توزیع فشار نا متناسب در سیستم و در نهایت خروجی غیر یکنواخت از قطره چکان ها شود که یکی دیگر از مواردی است که باید در زمان اجرا سیستم آبیاری در نظر گرفته شود.